“Их сургуульд орж л чадвал, амьдрал сайхан болно” — гэдэг бодлоор олон оюутан их сургуулийн босгыг алхдаг. Гэвч сургалтын төлбөр, түрээс, хоол унд, унаа-эдгээр зардал оюутны мөрөөдлийг бодит амьдралтай огтлолцуулахад хүргэдэг. Үр дүнд нь тэдний дийлэнх нь цагийн ажил хийх гарц руу чиглэдэг гэхэд хилсдэхгүй. Харин энэ шийдвэр зөвхөн мөнгө олох тухай биш, ирээдүйн амьдралын замд ихээхэн нөлөөлдөг гэдгийг та мэдэх үү?
Судалгаануудаас үзэхэд:
- Монгол Улсад 2023 оны байдлаар оюутнуудын 38% нь ямар нэг хэлбэрээр цагийн болон түр ажил эрхэлдэг гэж Үндэсний статистикийн хороо мэдээлжээ. Харин ХНХЯ-ны судалгаагаар, “сургуулиа орхихоор бодож байсан” оюутнуудын 65% нь шалтгаан нь санхүүгийн хүндрэл гэж хариулсан байна.
Дэлхий нийтэд ч мөн адил:
- АНУ: Оюутнуудын 43% нь хичээлийн хажуугаар ажил хийдэг (NCES, 2022)
- Япон: 80% нь цагийн ажил хийдэг бөгөөд ихэнх нь өөрийгөө хөгжүүлэх зорилготой (Benesse Research, 2023)
- Герман: Ихэнх их сургуулиуд уян хатан хуваарь санал болгодог бөгөөд оюутнуудын 2/3 нь ажил эрхэлдэг (DAAD, 2023)
Цагийн ажил оюутны амьдралд эерэгээр хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
- Санхүүгийн ачааллыг бууруулна
- Амьдралын ухаан, хариуцлага суулгаж өгдөг
- Зөөлөн ур чадварууд хөгждөг- Харилцаа багийн ажиллагаа, үйлчилгээний соёл зэрэг чадварууд нь ирээдүйн аливаа ажилд үнэлэгддэг.
- Ажлын анхны туршлага болж өгдөг- Дипломоос илүү туршлага үнэлэгддэг болсон өнөө цагт, анхнаасаа ажил хийж эхэлсэн оюутан хөдөлмөрийн зах зээлд илүү өрсөлдөх чадвартай байдаг. Түүнчлэн HR Mongolia-ийн 2024 оны ажлын зарын дүн шинжилгээгээр, ажлын байрны 63% нь “туршлага шаардана” гэсэн нөхцөлтэй байжээ.
Эрсдэл, сорилтууд:
- Сурлагад сөргөөр нөлөөлж болзошгүй – Deakin University (Австрали)-ийн судалгаагаар 7 хоногт 20 цагаас дээш ажил хийдэг оюутнуудын 70% нь дүнгээ алдаж байсан байна.
- Эрүүл мэнд, стресс – Ажил + хичээл = ядралт, стресс, төвлөрөл бууралт
- Мэргэжлийн бус ажил сонгох – Түр хугацааны орлого авч, чиглэлээсээ хөндийрөх, ирээдүйд чиглүүлэх карьерын итгэл буурах эрсдэлтэй байдаг.
Зөв тэнцвэр олох 3 асуулт буюу цагийн ажил хийхээр төлөвлөж байгаа оюутан та өөрөөсөө доорх 3 асуултыг асуугаад үзээрэй.
- Энэ ажил надад ур чадвар өгч байна уу?
- Энэ ажил миний мэргэжилтэй уялдаж байна уу?
- Би сурлагаа хохироохгүйгээр зохицуулж чадаж байна уу?
Боловсрол ба ажил — зөрчил биш, зохицол байж болно.
Монголд ажил олгогчдын зүгээс дадлагажсан, “бэлэн хүн” хайдаг болсон. Энэ нь оюутнуудыг сургалтын хажуугаар ажил хийхийг шаардах бодит нийгмийн дарамт болж байна. Гэхдээ үүнд “өөрийгөө үнэгүй ашиглуулж болохгүй” гэдэг зарчим мөн хамаарна.Таны цаг бол хамгийн үнэ цэнтэй хөрөнгө. Оюутан байхдаа цагийн ажил хийх нь зөв сонголт байж болно. Гэхдээ зөвхөн өнөөдрийн орлогоос илүүтэй, маргаашийн амьдралд хэрхэн хөрөнгө оруулалт хийх вэ гэдэг өнцгөөс харах нь хамгийн чухал. Ямар ч ажил хийж байсан бай, сурлагаа, зорилгоо, мэргэжлээ мартахгүй байх нь оюутны ирээдүйн амжилтын үндэс юм. Илүү олон сонирхолтой, танд хэрэгтэй нийтлэлийг https://lambda.global/blog -оос уншаарай.